Jak usłyszeć to co niewidzialne? Jak zobaczyć dźwięki? Czy istnieje melodia lustrzanych
emocji? Czy da się słuchać oczami? Widzieć uszami?- korelować zmysły w percepcji tak jak
robią to wieloryby?
Te abstrakcyjne pytania wybrzmiewały w mojej duszy od dawna. Zdolność rejestrowania
bodźców z zewnątrz w podziale na odrębne zmysły, są dla mnie niepełnym, niecałościowym
obszarem percepcji, gdyż przeważnie operujemy nimi wszystkimi na raz, budując i nadając
narracje swojego światopoglądu? Zatem, dlaczego nie mielibyśmy całościowo postrzegać
dzieła sztuki, która jest wytworem naszej imaginacji?
Osoby wysoko wrażliwe, do których należę, maja wyostrzone zmysły, korelując je ze sobą w
percypowaniu rzeczywistości. Zatem pojęcie synteza sztuk, idea i jej praktyka, rozumiana
jako wspólnota, poszukiwanie uniwersalnego języka sztuki jest mi bardzo bliskie.
W historii, idea syntezy sztuk polegała na ścisłym powiazaniu różnych dziedzin sztuki, jak
literatura, malarstwo i muzyka, w celu wyrażenia swoich idei oraz emocji. Od okresu
romantyzmu idee tą, określano jako ”correspondae des arts”, która jest tożsama z moją
estetyką wrażliwości.
Uwikłanie sztuki w historie- geneza idei korelacji sztuk
Już w średniowieczu pojawił się artysta wszechstronny, zespalający wyobraźnią wiele sztuk-
była to kobieta, poetka, malarka, kompozytora, teolożka, filozofka uprawiająca medycynę
naturalna, a mowa o Hildegarda z Bingen. Nieco dalej w renesansie Leonardo Da Vinci
pojmował syntezę sztuk jako coś naturalnego i swoją wielowymiarowością twórczą,
geniuszem, sięgał dalej w kreowaniu rzeczywistości. Pojmował świat w syntezie, poruszając
się biegle i nowatorsko w temacie medycyny, nauki, technologii, malarstwie, rzeźbie,
architekturze itd. Najpewniej jednak marzenie o wspólnocie sztuk urzeczywistnia opera,
którą twórcą był Claudio Monteverdi (jego ORFEUSZ uchodzi za początek trwania gatunku).
Kompozytor tworzył w epoce baroku, a jego dzieła, poszukują uniwersalnego środka
przekazu, łącząc: muzykę (kompozycja) literaturę (wyśpiewane libretto), teatr (inscenizacje)
jak i malarstwo (myśląc o scenografii).
W tej mierze dawał myślenie kolejny mistrz, a był nim William Shakespeare, czytany jako
wizjoner, który uczy wolności artystycznej, a łączy rozmaite style. Wydaje się, w ogóle, iż w
dojrzałym romantyzmie koncepcje wspólnoty wyobraźni i tworzywa spełniali, będąc swoją
twórczością otwarci na inspiracje innych sztuk; malarz Eugene Delatroix, polski kompozytor
Fryderyk Chopin, pisarz Juliusz Słowacki, Cyprian Norwid jako artysta wszechstronny: poeta,
malarz i rysownik.
W kulturze współczesnej programowo syntezę sztuk kształtował Olivier Messiaen-
kojarzący kolory i dźwięki w tz. „barwnym słyszeniem”. Krzysztof Penderecki w surrealizmie
poszukiwał nowatorskich brzmień dźwięku. Surrealizm dźwięku, jego faktury w malarstwie
poszukiwał Kandinsky Wassily. Elzbieta Wejsflok malowała ruch melodii do kompozycji
Fryderyka Chopina łapiąc ruch frazy, rytmu i barwy utworu. Podobnie Japońska artystka Chiharu Shiota zajmująca się performance i instalacjami nawiązuje do korelacji elementów dzieła sztuk.
W latach 50-60 z wielkim rozmachem wraz z chwilą uzyskania technicznej dojrzałości
przekazu działał Federico Fellini – reżyser o wyobraźni malarza. Syntezę sztuk w filmie
podejmuje również Luchio Visconti, Ken Russell, przesycając swe filmy muzyką
portretowych kompozytorów. Spośród polskich reżyserów Andrzej Wajda świadomie imituje
obrazy malarskie odwołując się do pasteli Wyspiańskiego (WESELE). Imponującym geniuszem
w idei syntezy sztuk był, Ingmar Bergman– w swoich filmach spotyka ze sobą wiele sztuk w
obrębie jednego dzieła.
W obrębie sztuk wizualnych, synteza sztuk ujawnia się poprzez synkretyzm, sztukę
konceptualną, technikę multimedialną, w tym w szczególności wideo, performens. W końcu,
przez epokę cyfrową urzeczywistnia się idea syntezy sztuk z wielkim rozmachem. Praktyczny
przejaw syntezy sztuk to wideoklip- gdzie interpretując piosenkę, osuwa się wokół niej zarys
fabuły, scenografii. Pionierem dokonań tej mierze miał zespół Queen. Podobnie oryginalne
teledyski nagrała Madonna.
Cenionym przejawem syntezy sztuk w obrębie kultury popularnej były plenerowe widowiska
nazwane „son et lumiere”- czytane, jako: „dźwięk i światło”. W Polsce w tym czasie,
rozwijała się poezja konkretna, zwana poezja wizualną, której przedstawicielami była min.
Marianna Bocian.
W 1980 roku powstała grupa łódzkich artystów zwana „Correspondance des Arts”, którą
tworzyli Andrzej Graczkowski (grafik i malarz), Zbigniew Janeczek (grafik) i Paweł Trezno z
siedzibą w Łodzi. Po 1990 tradycje grupy przejęła fundacja Correspondance des Arts i
Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi.
W 2019 r. otworzyłam działalność gospodarczą nawiązującą do idei syntezy sztuk o nazwie
Studio Community Of Arts Teresa. W 2024 r. 29 lutego, wraz z Daria Tracińską z tych samych
pragnień, idei korelacji sztuk otworzyłyśmy fundację o nazwie Wydźwięk.
Wydźwięk emocji koreluje we mnie
Osobiście noszę w sobie chęć wyrazu twórczego, której wydźwięk emocji wyraża się w
moich kompozycjach, szkicach, malarstwie, poezji. Poszukując zrozumienia swojej
wrażliwości dotarłam do pojęć filozoficznych tj. transcendencja, która jednym słowem może
ująć moje percypowanie rzeczywistości.
Będąc pomysłodawczynią Studio Community Of Arts dojrzewałam w trakcie progresu
rozwoju, poszerzając stale swoje kwalifikacje i wiedze, do możliwości wyrażania sztuki w jej
autentyczności i prawdzie, za którą stoi przeważnie słowo miłość.
Jest to początek mojej drogi w wyrazie tworzywa artystycznego, jednakże idea syntezy sztuk
od zawsze była bliska mojej tożsamości.
Fundacja Wydźwięk
Nadszedł moment w dniu 29 lutego 2024r. gdy wraz Darią Tracińską oficjalnie otworzyłyśmy
fundację o nazwie Wydźwięk, która uzyskała osobowość prawną. Od tego słonecznego dnia
działamy z dużym entuzjazmem i ambicjami by uzyskać miano fundacji, która niesie za sobą
wiele inspirujących projektów. Dążąc do realizacji celów, złożyłyśmy wniosek do konkursu
pn. „Lokal na kulturę” organizowanej przez TBS, której zostałyśmy laureatkami. W miedzy
czasie zostałyśmy laureatkami grantu w zakresie promocji marketingowej organizowanej
przez COP, dzięki której powstała strona internetowa. Jesteśmy na etapie zbierania środków
finansowych oraz darowizn aby zrealizować projekt rewitalizacji lokum, by jak najszybciej
móc urzeczywistnić założone cele fundacji. Bierzemy czynny udział w sympozjach
udoskonalając swoje umiejętności w zakresie zarządzania organizacją pozarządową,
ponadto w tym czasie, wyszłyśmy z aktywnością brania udziału w wielu grantach oraz
dotacjach, na które wyniki czekamy.
Mogę obiecać na chwilę obecną, morze pomysłów, energii do działania i rozwoju
personalnego by utworzyć kultowe miejsce w Katowicach, reprezentujące sztukę w idei
syntezy sztuk.
Z wyrazami szacunku,
Prezeska Fundacji Wydźwięk
Teresa Woźniak- Pacan
Bibliografia
- Stanisław Furmanik : Słowo i obraz, Poznań 1967, Wydawnictwo Poznańskie
- Georges Gusdorf: L’Homme romantique. Paris, Payot, 1984, ISBN 2-228-13580-1 – książka w jęz. francuskim
- Erwin Panofsky : Ikonologia i ikonografia. W: Studia z historii sztuki. Warszawa, PWN, 1971, brak numeru ISBN
- PelcJ. , Słowo i obraz. Na pograniczu literatury i sztuk plastycznych, Kraków: Universitas, 2002, ISBN 83-7052-549-0 , OCLC 830396070 .
- Pogranicza i korespondencje sztuk. Red.: Teresa Cieślikowska, Janusz Sławiński. Wrocław, Ossolineum, 1980, ISBN 83-04-00373-2 .
- Mario Praz: Mnemosyne. Rzecz o powinowactwie literatury i sztuk plastycznych. Tłum. Wojciech Jekiel. Warszawa, PIW, 1981, ISBN 83-06-00417-5 .
- Piotr Rypson : Obraz słowa. Historia poezji wizualnej. Warszawa, Akademia Ruchu, 1989, brak numeru ISBN
- Juliusz Starzyński: O romantycznej syntezie sztuk. Delacroix, Chopin, Baudelaire. Warszawa, PIW, 1965, brak numeru ISBN – tu jednak archaiczna i błędna teza, że koncepcję syntezy sztuk zainicjował romantyzm
- Ilona Woronow, Romantyczna idea korespondencji sztuk: Stendhal, Hoffmann, Baudelaire, Norwid, Kraków 2008
